Historia muzeum

Idea utworzenia Muzeum w Łukowie powstała już po odzyskaniu niepodległości Polski w 1918 roku. Pierwszy projekt muzeum powstał w 1920 roku, kiedy to grupa światłych obywateli miasta wystąpiła z pismem do ówczesnej Rady Miasta w sprawie zorganizowania muzeum. Na siedzibę tej placówki zaproponowano budynek byłej cerkwi. Koszt adaptacji cerkwi do celów muzealnych przekroczył możliwości finansowe Rady Miejskiej i inicjatywa przepadła. Po raz drugi propozycje utworzenia muzeum ponowił Stanisław Samulik na łamach „Gazety Łukowskiej” w 1924 roku. W 1925 roku w tej samej gazecie Jan Stanisław Majewski zaapelował do mieszkańców Łukowa: „Muzeum! Chciałbym najlepiej, najsilniej określić wartość takiej placówki, lecz nie będę się silił gdyż nie zdołam. To zresztą ocenić i zrozumieć może tylko naprawdę ten, kto rzeczywiście kocha bezgranicznie Swoją Ziemię, kraj ojczysty, własny naród, jego życie, obyczaje, kto kocha to wszystko, co go otacza od kolebki, aż do śmierci. Ocenić należycie wartość muzeum może ten tylko, kto chce poznać każdy zakątek kraju, wytwór pracy ludzkiej, bogactwo otaczającej go przyrody”.

Oddźwiękiem na ten artykuł było powstanie Tymczasowego Komitetu Organizacji Muzeum Ziemi Łukowskiej, utworzonego przez ludzi całym sercem oddanych tej idei. Niestety, mimo starań tego Komitetu muzeum nie udało się powołać do działalności. Nowe propozycje i starania o utworzenie muzeum pojawiły się w 1957 r. podjęte przez Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łukowskiej. Na skutek uporczywych działań prezesa Towarzystwa dr Ryszarda Kaszubskiego i dyr. Liceum Ogólnokształcącego im. T. Kościuszki Janiny Tryboń oraz całego Zarządu Towarzystwa, Powiatowa Rada Narodowa w Łukowie w dniu 28 maja 1959 r. podjęła Uchwałę Nr 5/59 w sprawie rozwoju kultury i budownictwa szkół czynami społecznymi w powiecie łukowskim.

Paragraf 4 tej Uchwały brzmi „Zlecić Prezydium Powiatowej Rady Narodowej wszczęcie prac wstępnych przy organizowaniu w Łukowie Muzeum Regionalnego Ziemi Łukowskiej z działami: przyrodniczym, archeologicznym, historycznym i sztuki” W listopadzie 1959 roku przyjechał przedstawiciel Muzeum Lubelskiego mgr Janusz Optołowicz na spotkanie z władzami powiatu. Ustalono zasady organizacji muzeum, uzyskanie statusu prawnego, a także zasady opieki i finansowania tej placówki.

Dnia 3 grudnia 1959 roku Prezydium Powiatowej Rady Narodowej podjęło Uchwałę Nr 225/59 następującej treści „Prezydium PPRN postanawia:

§1

Zorganizować z dniem 1 stycznia 1960 r. Muzeum Regionalne pod nazwą „Muzeum Ziemi Łukowskiej”, a w nim następujące działy: etnograficzny, archeologiczny, historyczny, dział sztuki, dział pamiątek H. Sienkiewicza.

§2

Na pomieszczenia muzeum przeznaczyć piętro budynku obecnego Szpitala Powiatowego przy ulicy Świerczewskiego.

§19

Do czasu przeniesienia szpitala do nowych budynków umieścić muzeum w lokalach zastępczych na terenie budowy nowego szpitala.”

Dnia 2 czerwca powołano Komisje Organizacyjną Muzeum. Prezydium Powiatowej Rady Narodowej zleciło Komisji opracowanie planu pracy w porozumieniu z dyrekcją Muzeum Lubelskiego w Lublinie.

Od dnia 1 lipca 1960 roku zatrudniono pracownika muzeum Longina Kowalczyka i powierzono mu prace związane z organizowaniem muzeum, gromadzeniem zbiorów i kontaktowaniem się z dyrekcją i pracownikami merytorycznymi Muzeum Lubelskiego.

Do uzyskania przez Muzeum pomieszczeń po szpitalu nie doszło, ponieważ w międzyczasie ulokowano tam Liceum Pielęgniarstwa. Na skutek usilnych starań zarówno Ireny Iskrzyckiej – dyr. Muzeum Lubelskiego jak i kierownika Muzeum Regionalnego Longina Kowalczyka, w 1964 roku przydzielono dla potrzeb muzeum 4 pomieszczenia wymagające poważnego remontu w budynku byłego Konwiktu Szaniawskich po siedzibie Sądu Powiatowego przy ulicy Piłsudskiego 19 (wówczas ul. Świerczewskiego). Po remoncie sal w dniu 7 marca 1967 r. nastąpiło oficjalne otwarcie we własnym lokalu ekspozycji dwóch wystaw: „Tkactwo Południowej Lubelszczyzny” i „Walki wyzwoleńcze na terenie Ziemi Łukowskiej”.

Wcześniej wystawy muzealne eksponowano w salach Powiatowego Domu Kultury, a eksponaty zakupione w terenie powiatu łukowskiego gromadzono w drewnianej oficynie znajdującej się na posesji p. Danuty z Lewoncewiczów Osypińskiej obok głównego gmachu obecnego muzeum.

W 1965 r. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej podjęło Uchwałę w sprawie utworzenia Muzeum H. Sienkiewicza w Woli Okrzejskiej w dworku, w którym urodził się wielki pisarz. Dwór ten był w stanie ruiny. Dzięki zainteresowaniom ówczesnych władz powiatowych, a szczególnie Romana Dajka – kierownika Wydz. Kultury, który włożył wiele wysiłku i starań w odbudowę tego obiektu. W drugiej połowie 1966 roku budynek oddano do użytku. Organizację Muzeum H. Sienkiewicza powierzono Muzeum Regionalnemu w Łukowie. W dniu 2 października 1966 roku nastąpiło uroczyste jego otwarcie. Do 1975 roku było oddziałem Muzeum w Łukowie.

Działalność merytoryczną muzeum podjęło w lipcu 1960 roku w oparciu o pomoc Muzeum Lubelskiego, koncentrując się na wyszukiwaniu, gromadzeniu i opracowywaniu eksponatów z zakresu kultury ludowej i historii oraz dokumentacji fotograficznej zabytków. Od 1975 roku rozszerzono zasięg oddziaływania muzeum w zakresie etnografii na teren mazowiecko – podlaski tj. byłego woj. siedleckiego. W zbiorach muzeum znajdują się eksponaty z dziedziny tradycyjnego tkactwa ludowego, narzędzia do obróbki lnu, narzędzia rolnicze z przełomu XIX/XX wieku, rzeźba, wycinanka, malarstwo sztalugowe profesjonalne i ludowe, amonity, eksponaty z zakresu historii oraz dokumentacja fotograficzna zabytków nieruchomych.

Po długotrwałym, gruntownym remoncie budynku rozpoczętym w 1985 roku, a zakończonym w listopadzie 1998 roku, muzeum dysponuje 8 salami wystawowymi i pomieszczeniami magazynowo – administracyjnymi o łącznej powierzchni 558 m2. Odrębny budynek parterowy o powierzchni 132 m2 zawiera magazyn i pomieszczenia gospodarcze.

Przeciągający się remont budynku uwarunkowany był brakiem środków finansowych. Wielokrotne przeprowadzki do lokali zastępczych, nieodpowiadających warunkom przechowywania eksponatów oraz braki finansowe w okresie remontu budynku nie sprzyjały systematycznym uzupełnianiu zbiorów. Działalność wystawiennicza w okresie remontu kontynuowana była poza siedziba muzeum. Ekspozycje realizowano w lokalach ośrodków kultury, bibliotek, szkół oraz muzeach w Siedlcach i Białej Podlaskiej. Działalność Muzeum określona jest statutem, który szczegółowo wytycza zadania. Rozszerzając omówienie działalności statutowej należy wspomnieć o wykreowanym przez Muzeum Łukowskim Ośrodku Rzeźby Ludowej, którego działalność datuje się na 1965 r.

Powstanie Łukowskiego Ośrodka Rzeźby Ludowej jest fenomenem w skali krajowej, ponieważ rzeźba ludowa na tym terenie jest zupełnie nową dziedziną działalności artystycznej niemającej żadnych pierwowzorów, a jej charakter kształtował się w ciągu zaledwie kilkunastu lat od chwili jego powstania.

Prekursorem działalności twórczej jest Marian Adamski, który zaczął rzeźbić pod wpływem kuzyna Henryka Wierzchowskiego, uzdolnionego rzeźbiarza z ośrodka sierpeckiego. Idąc śladami M. Adamskiego zaczęli rzeźbić jego sąsiedzi i kuzyni. Organizowane przez Muzeum konkursy i wystawy były zachętą do uprawiania tej dziedziny sztuki. Cechy charakterystyczne dla rzeźby tego ośrodka to: prostota i lapidarność ujęcia tematu, swoboda ekspresji, śmiałość rozwiązań i bogactwo kolorystyczne. Poprzez konkursy, wystawy, kiermasze sztuki ludowej, sława łukowskich rzeźbiarzy szybko zaczęła przekraczać granice lokalne i regionalne, a czołowe lokaty w konkursach regionalnych i ogólnopolskich oraz nagrody: Młodych im. St. Wyspiańskiego, Oskara Kolberga i dyplomy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego podnosiły ich prestiż twórczy.

Prace tych rzeźbiarzy cieszą się dużym powodzeniem wśród kolekcjonerów krajowych i zagranicznych oraz wzbogacają zbiory wielu muzeów. Oprócz wystaw regionalnych i krajowych, rzeźby twórców Łukowskiego Ośrodka Rzeźbiarskiego były prezentowane na wystawach we Włoszech, Szwajcarii, Niemczech, Czechach, Kanadzie, w Stanach Zjednoczonych i Rosji.

Tkactwo to dziedzina twórczości ludowej do niedawna jeszcze żywa, dziś jest już w zaniku. Tkactwo zawsze związane było z gospodarstwem domowym, ubiorem, czy dekoracją chłopskiej izby. Na Ziemi Łukowskiej występowały wszystkie techniki tkackie znane w tradycyjnym tkactwie ludowym. Do roku 1995 były ośrodki tkackie w Jarczówku i Goździe, gdzie kilkanaście tkaczek wykonywało tkaniny przeważnie dekoracyjne, częściowo na własny użytek, ale przede wszystkim na konkursy i wystawy. Na skutek podeszłego wieku i złego stanu zdrowia nie mogą kontynuować tej dziedziny twórczości. Młode kobiety nie mając motywacji powodowanej brakiem rynku zbytu nie kontynuują tej trudnej i wymagającej dużego wysiłku fizycznego, czasu oraz cierpliwości sztuki tkactwa.

Jedną z form działalności muzealnej jest udostępnianie studentom piszącym prace dyplomowe, licencjackie i magisterskie materiałów dotyczących kultury ludowej Wschodniego Mazowsza i Południowego Podlasia oraz historii Ziemi Łukowskiej. Z konsultacji korzystają również nauczyciele i uczniowie łukowskich szkół podstawowych i ponadgimnazjalnych.

Instytucja utrzymuje ścisły kontakt z innymi placówkami kulturalnymi: muzeami, domami kultury, bibliotekami i organizacjami prowadzącymi działalność kulturalną. W gmachu muzeum mieści się siedziba Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łukowskiej, a także Łukowskiego Oddziału Stowarzyszenia Twórców Ludowych,

Muzeum jest źródłem wiedzy o regionie łukowskim, jego historii, kulturze i sztuce ludowej. Działalność tej placówki ma bardzo duży wpływ na zachowanie reliktów kultury ludowej tego regionu. Jest obiektem stałego zainteresowania społecznego, a szczególnie nauczycieli i młodzieży szkolnej. Pełni ważną rolę w zakresie zachowania dziedzictwa kulturowego i historycznego regionu.

Regional Muzeum in Łuków

The Regional Muzeum in Łuków is hausted in Szaniawski convent school which was founded by Bishop of Kraków in 1732. The building is one of the few historic bulidings in the town. The founder of that building was related family bounds with Bishop of Kraków Konstanty Felicjan Szaniawski. The convent school was founded in the order to provide students from the Szaniawski family and families of the local nobility with education at a local collage. During studies at the Pianist collage, the following famous people lived in the convent school: priest Jan Krzysztof Kluk – an excellent naturalist, author of 16 books about natural history and the 'Botany’ handbook written at the direction of Polish National Board of Education, Bronisław Ferdynand Trentowski – a philozopher, teacher and publicist, the chief representative of 'national philozophy’ and Walenty Lewandowski – a commander of insurgent troops in 1863 in Podlasie region.

The Museum was formated by the Company of Friends of Łuków land on Resolution of Presidium of district national advice’s in Łuków posture number 225//59 and Resolution number 67/60.

On July 1, 1960, Longin Kowalczyk was hired as a museum’s employee. His work was connected with organization of the museum, collection of historical items and was in touch with the management and employees of the Lublin Museum.

After a lot of problems connected with finding the best place for the muzeum, assigned 4 rooms for the museum needs in the Szaniawski convent school near the District Court (Piłsudskiego 19) but it required overhaul. After room’s repairs there was the official opening of two exhibitions: 'Weaving of South Lubelszczyzna’ and 'Liberation battle on Łukowska land’.

Earlier exhibitions were exposed in Poviat House of Culture and exhibits which were bought on łukowski country area were collected in a wooden backhouse on the Danuta from Lewandowicz Osypińska’s property next to the convent museum building.

In 1965 Regional Bureau of National Council set up The Museum of Henryk Sienkiewicz in Wola Okrzejska in the residence where that great writer was born. It was ruined. Thanks to the then government especially Roman Dajka who was the manager of department of country and who was interested in it so he put a lot of effort in reconstruction of this object. In the second part of 1966 the building was returned to use. Regional Museum in Łuków was delegated to organize Henryk Sienkiewicz Museum. The grand opening of that Musem was on the 2^nd October 1966.

After long renovation which started in 1985 and finished in November 1998 the Museum disposed 8 exhibition halls, administrative spaces and storage rooms with the total area 558 square metre. There was also separated building which included storage and utility rooms.

The renovation of the building took so much time because there wasn’t enough money to finish it faster. Because of a lot of moving to replacements where wasn’t good conditions to keep exhibits and because of the lack of funds in a period when the renovation was, museum didn’t have any capabilities to complete its collection. At this time exhibitions had to be organized outside the muzeum. These exhibition has taken place in cultura centres, libraries, schools and Museums in Siedlce and Biała Podlaska.

Collections of the Museum in Łuków

One of the tasks of Museum is collecting cultural velues and documents in the field of ethnography, history, geology (ammonities) and books in the disciplines presented at the Museum. The Museum’s collections are grouped in the departments of ethnography, history and geology.

The department of ethnography has a lot of tasks to do, for example collecting, storing and developing collections int the field of culture and folk Art: sculpture, weaving and weaving machines, folk painting, equipment of agriculture and other exhibits which are connected with folk culture of the region and researching with educational actvities of folk culture.

The group of important and intresting exhibits include:

–       agriculture tools from the turn of the 19^th century

–       collection of double-warped carpets made by eminent weavers: Dominika Bujnowska and Halina Fijołek

–       collection of fabrics from the weaving centres: Jarczówek, Gózd

–       collection of folk cut-outs from the vicinity of Kołbiel and Powiśle Garwolińskie

–       collection of folk scupltures from the Łuków Folk Sculpture Centre, famous in Poland and in Europe

–       collection of ceramics made by potters from the towns of Łuków and Glinne

Department of history

Department of history has an extensive collection of documents from the period of occupation, for example book about people arrested by the Gestapo since 1^st  of April 1942 to 12^th of July which contains 1084 surnames of people from Łuków and Łuków Poviat, collection of documents about people exported to Germany, leaflets, advertisments and other documents.

In these collections there are also documents from interwar period from 1915 to 1939. In this department can be founded military for example uniform used during The Second World War by the soldier of first armored regiment who was finding in the west in 10 Armoured Cavalry Brigade.

Department of art

It contains: professional easel painting, folk painting and also graphics by Halina Jaszczuk and graphics by Maria Czarnecka and Kazimierz Szwajnowski belong to a long collection of painting. There are 130 paintings and 51 oil-pressures from XIX/XX century.

Department of geology – ammonities

The Jurassic ice floes is located in Łuków on Żelechowska Street (in the area old brickyard), in the border area between Łuków and Gołaszyn.

From the fauna preserved in the deposits of the Jurassic ice floe there is a majority of marine invertebrates (dating back 160 million years), in particular ammonities, belemnites, bivalves and snails. These exhibits are very well preserved. The museum collections feature 97 exhibits of these fossils.

Library

The library contains a book collection with 1,921 volumes in the scope of the fields represented in the Museum: ethnography, history of art, history of the region and museology. Museum provides a collection of the library to researchers, teachers, students and schoolchildren. They can use that book collection only in the museum. The book collection is completed by 69 master’s theses which was handed on by graduates of several universities benefited from consultation and also documents and materials about Łuków region located in the museum.

The Museum has a collection of approx 5.000 negatives and slides. These are pictures of historic sites depicting the almost non-existing wooden architecture in rural areas as well as other historic landmarks located in Łuków Poviat, photography documentation of displays and reprints for display purposes.

Регіональний Музей у Лукові

Регіональний музей у Лукові знаходиться у колишньому Конвікті Шанявських (Конвікт – це вид гуртожитка для учнів школи, якою керує чернечий орден) заснованим у 1732 році краківським єпископом Константим Шанявським. Споруда музею – це одина із нечисленних старовинних будівлі у місті. Засновником Конвікту був пов’язаний сімейними зв’язками краківський єпископ Константи Феліцян Шанявський. Конвікт було засновано з метою навчання у міській колегії учнів з роду Шанявських та місцевої шляхти. Під час навчання у піарській колегії в Конвікті мешкали знамениті особистості: ксьондз Ян Крзиштоф Клук – знаменитий природник, автор шістнадцяти книг про природознавство, а також підрчника «Ботаніка», який був написанй на доручення Комісії Народної Освіти, Броніслав Фердинанд Трентовський – філософ, педагог і публіцист, головний представник «народної філосоіфї» та Валенти Левандовський – командувач повстанських загонів у 1863 році на Підляшші.

Музей засновано за ініціативою Товариства Друзів Луковської Землі на основі Постанови Президії Національної Ради Району в Лукові № 225/59 та Постанови № 67/ 60.

Від першого липня 1960 року приймали в музей на роботу Лонгіна Ковалчика та доручено йому праці пов’язані з організацєю музею, збіркою музейних експонатів та співпрацю із дирекцією та іншими працівниками Люблінського Музею.

Після великої проблеми зв’язаної з місцем розташування музею у 1964 року на потреби музею призначено 4 кімнати у споруді Конвікту Шанявських в місці колішнього Районного Суду на вулиці Пілсудського 19 (тоді вул. Сверчевського), які потребували капітального ремонту. Після ремонту залів дня 7 марта 1967 року відбулося офіційне відкриття в поміщеннях музею експозиції двох виставок: «Ткацтво Південної Люблінщини» та «Визвольні боротьби на території Луковської Землі».

Раніше музейні виставки експоновано у залах Районного Центру Культури, а експонати куплені на територїі луковського району збирано у дерев’яному флігелі, який знаходився на площі п. Данути із Левонцевичів Осипінської біля головної споруди нинішнього музею.

У 1965 році Президія Національної Ради Воєводства прийняла Постанову щодо утворення Музею Г. Сенкевича у Волі Окрзейскої, у дворику, де народився великий письменник. Цей двір був у стані руїни. Завдяки зацікавленні тодішних властей району, а насамперед Романа Дайка – керівника Відділу Культури, який поклав багато зусиль і прагнень у відбудову цієї споруди, у другій половині 1966 р. будинок віддано у користування.

Організацію Музею Г. Сенкевича доручено Регіональному Музею у Лукові. Дня 2 жовтня 1966 р. відбулося урочисте його відкриття. До 1975 р. було воно відділом Музею у Лукові.

Після довгого, ретельного ремонту споруди, який почато у 1985 році, а закінчено у листопаді 1998 році, музей має 8 висавкових залів та приміщень магазиново – адміністраційних загальної поверхні 558 квадратних метрів. Окремий будинок на партері поверхні 132 квадратних метрів містить склад та господарські приміщення.

Тривалий ремонт споруди був зумовлений відсутністью фінансових ресурсів. Багатократне перенесення у тимчасові приміщення, які не відповідали умовам зберігання експонатів та брак коштів під час ремонтування споруди не сприяли збільшенню експонатів. Виставкова діяльність у період ремонту була продовжувана за межами будинку музею. Експозицїі проводилися у залах центрів культури, бібліотек, шкіл і музеїв у місті Седльце та Біла.

Луковські музейні збірки

Здіснення завдань визначає законопроект про музей та статут музею. Одне із завдань – це збирати витвори культури і документальні матеріали на полі етнографії, історії, геології (амоніти) та фонди книжок дисциплін представлених в музеїі. Музейні експонати є зібранні у відділах: етногафічному, історичному, мистецтво та генеалогічному.

До діяльності відділу етнографії належить: збирати, зберігати та опрацювати фонди з галузі культури й народного мистецтва: скульптури, ткацтва і ткацких приладдів, народного живопису, сільскогосподарських приладдів та інших експонатів пов’язаних з народною культурою регіону, провести дослідження з освітної діяльності народної культури.

До важливих та цікавих експонатів належать:

–        сільскогосподарські приладдя XIX/XX століття

–        колекція двіосновових килимів здійснених видатними ткачками Домінікою Буйновською та Галіною Фійолек

–        збірка тканин з ткацких осередків: Ярчувка й Гозда

–        збірка народних витинанків з околиць Колбіел та Повісле Гарволінське

–        збірка народної скульптури Центру Народної Скульптури у Лукові, який відомий не тільки у Польщі, але також у Європі

–        збірка кераміки здійснена гончарами із місцевості Луков та Глінне.

Відділ історїі

Тут знаходится багатий фонд документів періоду окупацїі, а між іншими: книга арештованих через гестапо у час від 1 квітня 1942 р. до 12 липня 1943 р., яка містить 1084 прізвищ людей, які народилися у Лукові та в луковському районі, фонд документів осіб, які були вивезені у Німеччину, прокламації й оголошення та інші документи.

У фонді знаходяться документи у міжвоєнний період від 1915 до 1939 р. У тому відділі знаходяться також військові речі, а між іншими куртка мундиру військового Першого Панцерного Полку з другої світової війни, який воював на заході у генерала Мачка.

Відділ мистецтва

Містить: професійний станковий живопис і народний живопис та графіки і оліййні друки. Більшість колекці – це збірка картин Галіни Ящук та графіки авторів: Марії Чарнецької, Генрика Гриціука і Казиміра Швайновського. Разом 130 праць і 51 олійних друків з XIX і XX століття.

Відділ геології – амоніти

Юрайська морська крига знаходиться у Лукові на вулиці Желеховської (на просторі старої цегельні) та на межі Лукова і Голашина.

Фауна, якої найбільше збереглося у покладах юрайської криги – це безхребетні морського походження (перед близько 160 мільйонів літ тому), насамперед амоніти, белемніти, двостулкові і черевоногі. Цю фауну характеризує дуже добре її збереження.

Бібліотека

Книжковий фонд рахується на 1921 томів з дисциплін представлених у музеї: етнографії, мистецтвознавства, історії регіону і музейництва. Бібліотечний збірник є доступний для наукових працівників, учителів, студентів і шкільної молоді. Книжковим фондом можна користуватися на місці у музеї. Книжковий фонд доповняє 69 магістерських робіт випускників кількох університетів, які користувалися документами та музеїними матеріалами луковського регіону.

Музей має близько 5000 негативів та слайдів. Це фотографії пам’яток вже майже неіснуючої деревньої архітектури села, а також інших пам’яток, які розташовані на просторі луквоського району та фотодокументів виставок і репродукції знімок з метою їх експозиції.