Program działania Muzeum Regionalnego w Łukowie na lata 2023 – 2030

Załącznik do umowy w sprawie warunków

organizacyjno – finansowych oraz programu działania Muzeum Regionalnego w Łukowie

 

PROGRAM DZIAŁANIA

MUZEUM REGIONALNEGO W ŁUKOWIE

W LATACH 2023 – 2030

Łuków, dnia 18.01.2023 r.

SPIS TREŚCI

1. Wstęp.

2. Działalność wystawiennicza i edukacyjna.

3. Misja Muzeum Regionalnego w Łukowie.

4. Wizja Muzeum Regionalnego w Łukowie.

5. Cele strategiczne Muzeum Regionalnego w Łukowie na lata 2023 – 2030.

6. Planowane działania związane z działalnością statutową Muzeum.

7. Finansowanie i działalność komercyjna.

8. Podsumowanie.

 

  1. Wstęp

Program działalności Muzeum Regionalnego w Łukowie obejmuje plan działań i zasady do jakich działania te będą się odnosiły w okresie najbliższych siedmiu lat tj. od początku kwietnia 2023 r. do końca marca 2030 r. Będzie on kontynuacją i zarazem ewaluacją mojej dotychczasowej ośmioletniej pracy w w/w placówce. Zakłada równomierny rozwój we wszystkich sferach aktywności instytucji z położeniem akcentu na rozwój tych dziedzin, które sprawią, że Muzeum w dalszym ciągu będzie instytucją w pełni zaspokajającą oczekiwania społeczne, instytucją nowoczesną, przyjazną turystom, potwierdzającą swój istotny status w systemie ochrony dziedzictwa kulturowego regionu i kraju, a także żywym centrum kultury, edukacji i nauki. Głównym celem programu jest pełne wykorzystanie szans jakie w związku z tym otwierają się przed Muzeum, w oparciu o długoterminowe projekty rozwojowe, programy kulturalne i edukacyjne skierowane do wszystkich mieszkańców Łukowa i powiatu łukowskiego, a także dalsza aktywność placówki w regionie. Program odwołuje się do współczesnego rozumienia koncepcji „Muzeum dla regionu”. Akcentuje perspektywę ponadlokalną w zakresie działalności wystawienniczej i upowszechnieniowej oraz ma na celu włączenie do współpracy jak największej liczby mieszkańców Ziemi Łukowskiej poprzez aktywność edukacyjną, kulturalną, wydawniczą i kolekcjonerską.

2. Działalność wystawiennicza i edukacyjna

Muzeum Regionalne w Łukowie, powstałe 1960 r. jest głównym źródłem wiedzy o regionie łukowskim, jego historii, kulturze oraz sztuce ludowej. Organizatorem Muzeum jest Powiat Łukowski. Placówka realizując swoją działalność statutową stawia sobie za cel gromadzenie, opracowywanie i udostępnianie zbiorów z zakresu etnografii, geologii i historii Ziemi Łukowskiej. W swych zbiorach posiada min. unikatowe kolekcje:

– dywanów dwuosnowowych, wykonanych przez wybitne tkaczki z Węgrowa: Dominikę Bujnowską i Halinę Fijołek;

– tkanin z Jarczówka i Gozda;

– wycinanek ludowych z okolic Kołbieli i Powiśla Garwolińskiego;

– rzeźby o tematyce ludowej;

– ceramiki wykonanej przez garncarzy z Łukowa i Glinnego;

– obrazów autorstwa Józefa Pankiewicza, Leona Wyczółkowskiego oraz innych artystów, lokalnych i zagranicznych;

grafik autorstwa Marii Czarneckiej, Henryka Hryciuka i Kazimierza Szwajnowskiego.

Muzeum gromadzi dokumenty i materiały historyczne, dotyczące przeszłości Łukowa i okolic, oraz fotografie zabytków architektury i przyrody Ziemi Łukowskiej, w tym już niemal nieistniejącej architektury drewnianej wsi. W zbiorach znajdują się też dokumenty z okresu międzywojennego od 1915 do 1939 r., z okresu okupacji m.in.: księga aresztowanych przez gestapo w czasie od 1 kwietnia 1942 r. do 12 lipca 1943 r., która zawiera 1084 nazwiska ludzi pochodzących z Łukowa i powiatu łukowskiego, zbiór dokumentów osób wywiezionych do Niemiec, ulotki i ogłoszenia oraz inne pisma z tego okresu. Muzeum posiada unikatową w skali kraju ekspozycję paleontologiczną, prezentującą amonity z tutejszych jurajskich kier lodowcowych. Księgozbiór biblioteczny zawiera ponad 2000 woluminów z zakresu dziedzin reprezentowanych w muzeum: etnografii, historii sztuki, historii regionu oraz muzealnictwa. Zbiór biblioteczny jest udostępniany pracownikom naukowym, nauczycielom, studentom i młodzieży szkolnej. Z księgozbioru można korzystać na miejscu w muzeum. Księgozbiór uzupełnia 80 egzemplarzy prac magisterskich przekazanych przez absolwentów kilku uczelni korzystających z konsultacji oraz dokumentów i materiałów znajdujących się w muzeum dotyczących regionu łukowskiego. Ponadto muzeum posiada w zbiorach ok. 5000 negatywów i przeźroczy. Są to zdjęcia zabytków już prawie nieistniejącej drewnianej architektury wsi jak też innych zabytków znajdujących się na terenie powiatu łukowskiego oraz dokumentacja fotograficzna wystaw i reprodukcja zdjęć do celów ekspozycyjnych.

Oprócz gromadzenia, przechowywania, konserwacji i udostępniania eksponatów i zbiorów muzealnych, placówka systematycznie przygotowuje oraz uczestniczy w ważnych wydarzeniach kulturalnych i historycznych dotyczących naszego regionu, a także sprawuje opiekę i nadzór merytoryczny nad twórcami ludowymi z terenu powiatu łukowskiego. Przy muzeum od wielu lat funkcjonuje pracownia rzeźbiarska, gdzie min. swoje rzeźby wykonują artyści rzeźbiarze jednego z największych i najstarszych w Polsce – Łukowskiego Ośrodka Rzeźby Ludowej. W pracowni odbywają się również zajęcia rzeźbiarskie dla uzdolnionej młodzieży w ramach tzw. ,,szkółki rzeźbiarskiej”.

W budynku muzeum swoją siedzibę mają: Stowarzyszenie Twórców Ludowych Oddział w Łukowie oraz Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łukowskiej. Stowarzyszenia te czynnie współpracują i uczestniczą w życiu kulturalnym muzeum, korzystają z jego zasobów, doświadczenia, zaplecza, porad a także pracy na rzecz ich działalności wykonywanej przez pracowników muzeum. Placówka muzealna będąc jedną z najstarszych i ważniejszych w regionie instytucji kulturalnych, zachowuje oraz troszczy się o zachowanie dziedzictwa kulturowego i historycznego Łukowa oraz całej Ziemi Łukowskiej. Mieści się w jednym z najstarszych i najcenniejszych budynków Łukowa – zabytkowym Konwikcie Szaniawskich ufundowanym w roku 1732 przez biskupa krakowskiego Konstantego Felicjana Szaniawskiego, który jest wpisany do rejestru zabytków prowadzonego przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków. Na program wystawienniczy składają się ekspozycje pochodzące głównie ze swoich zbiorów prezentowane w placówce (8 sal wystawowych) oraz tymczasowe wystawy plenerowe. Rocznie organizowanych jest ok. 15 wystaw stałych i czasowych.

. Edukacja młodego pokolenia, przekazywanie dzieciom i młodzieży wiedzy oraz tradycji ludowych jak i narodowych stanowi jeden z głównych celów Muzeum Regionalnego w Łukowie. Praca z szeroko pojętą publicznością, do której można zaliczyć mieszkańców Ziemi Łukowskiej, uczniów szkół i placówek oświatowych, rodzin z dziećmi, seniorów, regionalistów, historyków i laików, gości indywidualnych oraz grupy zorganizowane jest istotnym aspektem działalności Muzeum. W tym zakresie placówka prowadzi szeroko rozumianą działalność edukacyjną i kulturalną organizując wykłady, lekcje muzealne, zwiedzanie z opowiadaniem po muzeum, tematyczne warsztaty ludowe, w tym: warsztaty wielkanocne i bożonarodzeniowe dla dzieci i młodzieży, konferencje historyczne i popularnonaukowe, odczyty, plenery rzeźbiarskie, konkursy tematyczne oraz cykliczną imprezę pn. Noc Muzeów, które mają największy wpływ na frekwencje w Muzeum. Zdecydowana większość osób zwiedzających Muzeum jest oprowadzana po wystawach przez doświadczonych przewodników muzealnych. Osobny składnik frekwencji stanowią widzowie wydarzeń i wystaw plenerowych organizowanych przez placówkę poza własnym budynkiem. Za całość działalności merytorycznej, kadrowej i finansowej muzeum odpowiada ośmioosobowy (6 etatów) zespół pracowników merytorycznych. Muzeum nie dysponuje pracownikami obsługi technicznej oraz dozoru.

3. Misja Muzeum Regionalnego w Łukowie

Misją Muzeum Regionalnego w Łukowie, zgodnie z zapisami ustawy o muzeach oraz ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej jest sprawowanie należytej opieki nad zabytkami, informowanie o wartościach i treściach gromadzonych zbiorów oraz upowszechnienie wartości jakie za sobą niesie historia, sztuka i szeroko pojęta kultura, ze szczególnym uwzględnieniem dziedzictwa kultury ludowej (etnografii) w sferze materialnej i niematerialnej. Instytucja stawia sobie za nadrzędny cel dążenie do funkcjonowania w zgodzie z historią i tradycją Ziemi Łukowskiej, podejmując przy tym działania na rzecz poznania spuścizny historyczno – kulturalnej regionu. Zaplecze lokalowe, czy też zgromadzone zbiory, jakie przez lata istnienia Muzeum udało się zgromadzić winny być udostępnione szerokiemu gronu odbiorców w jak najlepszej formie. Ważnym elementem misji Muzeum jest również kultywowanie pamięci i tradycji o ginących zawodach takich jak tkactwo, garncarstwo, plastyka obrzędowa czy rzeźba ludowa, a także wykorzystywanie współczesnych i nowoczesnych form upowszechniania wiedzy o dziedzictwie kulturowym.

4. Wizja Muzeum Regionalnego w Łukowie

Wizję dalszego rozwoju i wzmocnienia pozycji Muzeum Regionalnego w Łukowie oprzeć należy na dotychczasowej wiedzy i bazie, jaką przez lata udało się stworzyć kolejnymi działaniami podejmowanymi przez placówkę. Muzeum stanowić może swoistą platformę promocyjną, tak dla powiatu, jak i całego regionu łukowskiego. Wskazaną i zasadną jest kontynuacja dobrych praktyk i działań, które miały miejsce w poprzednich latach takie jak organizacja warsztatów wielkanocnych i bożonarodzeniowych, plenerów i warsztatów rzeźbiarskich, czy też kolejnych edycji Europejskiej Nocy Muzeów, a także udział w różnych imprezach plenerowych organizowanych przez samorząd Powiatu Łukowskiego takich jak: Święto Miodów Ziemi Łukowskiej, Narodowe Czytanie, Spotkanie z Geologią itp. czy też sprzedaży wydawnictw regionalnych i pamiątek muzealnych. Placówka realizuje je poprzez wysokiej jakości oraz specjalnie dobrane usługi i produkty muzealne, tworzone przez dobrze zarządzaną i wykwalifikowaną kadrę, wykorzystując dostępne środki finansowe, a także w sposób skuteczny i nowoczesny akcentując swoją obecność oraz kształtując wyjątkowe, oparte na partnerstwie relacje z otoczeniem. 

5. Cele strategiczne Muzeum Regionalnego w Łukowie na lata 2023 – 2030

Do głównych i priorytetowych celów strategicznych Muzeum Regionalnego w Łukowie na lata 2023 – 2030 można zaliczyć:

  1. Utrzymanie i wzmocnienie pozycji Muzeum Regionalnego w Łukowie jako wiodącej instytucji etnograficznej, naukowej i kulturalnej w regionie łukowskim w zakresie liczby i jakości zbiorów, rozwoju naukowego pracowników, realizacji projektów naukowo – badawczych oraz publikacji.

  2. Utrzymanie pozycji Muzeum jako atrakcji turystycznej, poprzez organizację wernisaży wystaw, wydarzeń, festiwali, plenerów i pokazów. Zwiększenie frekwencji zwiedzających o 10 – 15% w skali roku.

  3. Zwiększenie ilości zbiorów muzealnych oraz ich opracowanie, digitalizacja i konserwacja.

  4. Zwiększenie udziału w budżecie Muzeum środków niepochodzących z budżetu Powiatu Łukowskiego.

  5. Wykreowanie roli Muzeum Regionalnego w Łukowie jako ośrodka badawczego, edukacyjnego, przyjaznego miejsca spotkań realizującego swoją misję w sposób spójny z polityką historyczną Państwa Polskiego oraz koncepcją działania wytyczoną przez organizatora Muzeum – Powiat Łukowski.

  6. Krzewienie postaw patriotycznych, etycznych oraz ukazanie kultury ludowej w oparciu o tradycje Ziemi Łukowskiej, a także promocja regionu, rękodzieła ludowego i artystycznego oraz produktów regionalnych w oparciu o tradycje ludowe.

  7. Rozbudowa bazy lokalowej poprzez stworzenie magazynu zbiorów oraz pracowni konserwatorskiej na potrzeby posiadanych zbiorów oraz możliwości wykonywania zewnętrznych zleceń. Remont istniejącej instalacji elektrycznej oraz przebudowa systemu C.O. w budynku muzealnym.

  8. Nawiązanie nowych kontaktów partnerskich z wiodącymi placówkami muzealnymi w kraju i zagranicą. 

6. Planowane działania związane z działalnością statutową Muzeum

W ramach realizowanej działalności statutowej związanej z organizowaniem i prowadzeniem działalności kulturalnej oraz na podstawie założonych przez dyrektora Muzeum Regionalnego w Łukowie celów można wymienić najważniejsze i priorytetowe aspekty działania:

  1. Udostępnianie zbiorów do celów wystawienniczych – organizacja nowych wystaw czasowych, urozmaicenie, przebudowa i zmiana wystroju dotychczasowych wystaw stałych.

  2. Inwentaryzacja, katalogowanie i naukowe opracowywanie zbiorów.

  3. Zabezpieczanie i konserwacja zbiorów oraz zabytków ruchomych i innych obiektów kultury materialnej związanych z Ziemią Łukowską, w miarę możliwości finansowych.

  4. Przechowywanie i magazynowanie zbiorów z uwzględnieniem wyposażenia budynku Muzeum, sprzętu wystawienniczego oraz zakupu nowoczesnych urządzeń do monitorowania i poprawy warunków klimatycznych przechowywanych muzealiów.

  5. Prowadzenie działalności wydawniczej, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień szeroko pojętej regionalistyki, a także organizowanie i prowadzenie badań naukowych, ze szczególnym uwzględnieniem badań nad historią i etnografią Ziemi Łukowskiej.

  6. Prowadzenie działalności edukacyjnej i upowszechnieniowej, ze szczególnym uwzględnieniem:

  • dostosowania oferty edukacyjnej do różnych grup odbiorców (dzieci, młodzież, seniorzy itp.) prowadzonych zarówno w siedzibie Muzeum, jak też poza nim (np. wyjazdowe warsztaty tematyczne, wycieczki po mieście, powiecie itp.);

  • organizacji i współorganizacji imprez kulturalnych oraz uczestnictwa w różnych przedsięwzięciach i projektach kulturalnych;

  • udział w wydarzeniach o charakterze patriotycznym i rocznicowym o charakterze państwowym oraz związanych z historią Ziemi Łukowskiej;

  • popularyzacja kultury ludowej regionu łukowskiego, w tym organizacja warsztatów ludowych, konkursów tematycznych, kiermaszów, plenerów, pokazów pracy twórczej i innych;

  • organizacja konferencji historycznych, popularnonaukowych, a także lekcji muzealnych dla dzieci i młodzieży oraz mieszkańców powiatu łukowskiego.

7. Wdrożenie nowoczesnych technik cyfrowych do celów dokumentacyjnych, wystawienniczych i edukacyjnych. Systematyczne dokonywanie i pozyskiwanie fotografii oraz nagrań dokumentujących historię regionu, a także stała rozbudowa strony internetowej muzeum oraz profilu społecznościowego Facebook.

8. Administrowanie i ochrona powierzonego majątku Muzeum, prowadzenie gospodarki finansowej i kadrowej.

9. Pozyskiwanie środków zewnętrznych na działalność programową Muzeum, organizację wydarzeń kulturalnych i popularyzatorskich oraz prac remontowo – konserwatorskich.

10.Prowadzenie sprzedaży wydawnictw muzealnych związanych z historią Ziemi Łukowskiej, pamiątek i innych wyrobów.

11. Współpraca ze służbami konserwatorskimi oraz organizatorem – Powiatem Łukowskim w celu ochrony zabytkowego Konwiktu Szaniawskich, w którym mieści się Muzeum.

12. Dostosowanie polityki kadrowej do aktualnych potrzeb i nowych zadań Muzeum oraz systematyczne podnoszenie kwalifikacji pracowników, w tym w zakresie edukacji muzealnej oraz wdrażania nowych technik w procesie digitalizacji zbiorów.

13. Współpraca we wszystkich obszarach działań muzealnych z jednostkami z jednostkami upowszechniania kultury, szczególnie muzeami, placówkami oświatowymi, bibliotekami i domami kultury oraz pomoc merytoryczna i współdziałanie ze stowarzyszeniami i twórcami ludowymi.

14. Współpraca z organizatorem placówki – Powiatem Łukowskim, a także z różnymi instytucjami, lokalnymi mediami w celu promocji i upowszechniania działań muzealnych.

7. Finansowanie i działalność komercyjna

Muzeum Regionalne w Łukowie prowadzi gospodarkę finansową na zasadach określonych w ustawie o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Dochód z działalności gospodarczej jest wykorzystywany wyłącznie na działalność statutową Muzeum. Bieżąca działalność i zobowiązania instytucji są finansowane z uzyskiwanych przychodów, którymi są:

  • wpływy z prowadzonej działalności (sprzedaż biletów, wydawnictw, pamiątek, gadżetów promocyjnych oraz organizacji warsztatów);

  • dotacje otrzymywane od organizatora instytucji – Powiatu Łukowskiego;

  • środki otrzymane w ramach realizacji projektów dofinansowanych z zewnątrz;

  • środki otrzymywane od osób fizycznych i prawnych oraz innych źródeł.

Gospodarka środkami finansowymi Muzeum polegać będzie na ich racjonalnym i efektywnym wykorzystaniu, pozwalającym zarówno na bieżące regulowane należności muzeum wobec kontrahentów, pokrycie kosztów operacyjnych jak i zakładającym rozwój instytucji oraz politykę kadrową. Program muzeum na lata 2023-2030 zakłada optymalne wykorzystanie dotacji podmiotowej oraz aktywne poszukiwanie i pozyskiwanie dotacji celowych na realizacje zadań oraz przedsięwzięć programowych. Realizowane i planowane wspólnie z organizatorem instytucji inwestycje służą również podniesieniu atrakcyjności muzeum i jego oferty, które stwarzają podstawę do rozwijania form działalność odpłatnej w ramach prowadzonych wydarzeń i działań edukacyjnych oraz kulturalnych. Rozwój aktywności pociąga za sobą wzrost wydatków, ale jednocześnie, stwarza możliwości dla uzyskiwania nowych przychodów, generowanych przez podniesienie znaczenia muzeum co przekładać się będzie na wzrostu sprzedaży produktów i usług. Stąd ważnym czynnikiem wdrażania poszczególnych propozycji programowych będzie zachowanie odpowiedniego balansu między wydatkami na rozwijanie aktywności a możliwymi przychodami wynikającymi z ich realizacji. Ponadto o możliwość pełnej realizacji programu w maksymalnym planowanym wymiarze decydować będzie także to, na ile organizator muzeum poprzez odpowiednią dotację podmiotową, dotacje celowe, wsparcie logistyczne i promocyjne będzie stymulował i wspierał aktywność muzeum na rzecz tworzenia form działalności zwiększających przychody muzeum.

8. Podsumowanie

Przedstawiony program opiera się na założeniu hasła: „muzeum dla regionu”. Pojęcie to nawiązuje do polskiej (w tym lokalnej) tradycji i obrzędów. Wywodzi się z koncepcji Tadeusza Dobrowolskiego (twórcy przedwojennego Muzeum Śląskiego w Katowicach) i pierwotnie stanowiło propozycję rozszerzenia zakresu działalności muzeów regionalnych skoncentrowanych na własnych, ograniczonych do obszaru administracyjnego lub etnicznego zasobów kulturowych. Obecnie w Polsce działa ponad 100 muzeów regionalnych. Każde z nich jest inne i wyjątkowe, jednak łączy je jeden cel – zachowanie i udokumentowanie historycznego dziedzictwa danego regionu.

Placówki te, choć różnią się tematyką gromadzonych przez siebie zbiorów, funkcją oraz właściwym organem prowadzącym, to spełniają w społeczeństwie niezwykle istotną rolę, kształtując świadomość regionalną i historyczną wśród danego społeczeństwa, co w dobie silnie działających procesów globalizacyjnych jest niezwykle istotne. Rolę taką spełnia również Muzeum Regionalne w Łukowie, służy bowiem lokalnej społeczności, zachowuje jej historię, tradycje, promuje twórczość artystyczną, a także przede wszystkim udostępniania pamięć o kulturze materialnej Ziemi Łukowskiej oraz przekazuje następnym pokoleniom nasze własne, wytworzone przez nas dziedzictwo przeszłości. W myśl zasady Muzeum buduje lokalną tożsamość Łukowa, Ziemi Łukowskiej i jej mieszkańców. Program działalności na lata 2023 – 2030 stwarza możliwość urzeczywistnienia i kontynuowania tej roli, dzięki czemu placówka ma szansę stać się jeszcze ważniejszą i bardziej znaczącą instytucją muzealną w regionie.

Opracował:

Mariusz Burdach

Dyrektor Muzeum Regionalnego

w Łukowie