Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łukowskiej

Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łukowskiej zostało utworzone 23 czerwca 1957 roku podczas Zjazdu Wychowawców i Wychowanków Łukowskich Szkół Średnich. Myśl zorganizowania tego zjazdu narodziła się w lutym 1957 roku w warszawskim środowisku byłych absolwentów łukowskich placówek oświatowych. Właśnie na zjeździe postanowiono powołać do życia Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łukowskiej. Plany te zostały zrealizowane.

Nowo powołane stowarzyszenie skupia do dnia dzisiejszego mieszkańców Ziemi Łukowskiej, a także jej sympatyków. Celem towarzystwa jest dążenie do gospodarczej i kulturalnej aktywizacji miasta i powiatu łukowskiego, utrwalanie dorobku kulturalnego i literackiego oraz zabezpieczenie i zachowanie pamiątek historycznych znajdujących się na terenie miasta i powiatu. Do osiągnięcia tych celów towarzystwo zmierza w różny sposób. Organizuje prelekcje, odczyty i inne imprezy poświęcone kulturze i historii regionu, zbiera informacje o zabytkach historycznych z terenu miasta i powiatu.

Podstawowym dokumentem, w oparciu o który funkcjonuje towarzystwo jest statut. Został on uchwalony podczas zjazdu założycielskiego tj. w 1957 roku. W rok później wybrano pierwszy – historyczny Zarząd. Przewodniczył mu lekarz Ryszard Kaszubski. Zarząd odgrywa ważną rolę wykonawczą i jest odpowiedzialny za bieżącą działalność. Jego kadencja trwa cztery lata. Organem kontrolnym jest Komisja Rewizyjna, zaś władzą najwyższą Walne Zebranie, które zbiera się po upływie kadencji Zarządu. W wypadkach nadzwyczajnych można zwołać Nadzwyczajne Walne Zebranie.

W pierwszym okresie działalności, przypadającym na lata 1957 – 1967 przeprowadzono wiele działań mających na celu realizację zadań statutowych. Towarzystwo odegrało ważną rolę w powstaniu Muzeum Regionalnego w Łukowie i Muzeum im. Henryka Sienkiewicza w Woli Okrzejskiej, odbyła się też sesja naukowa poświęcona dziejom Ziemi Łukowskiej. Owocem tego sympozjum było opracowanie wydawnictwa zatytułowanego „Z przeszłości Ziemi Łukowskiej”. Wydano je w 1959 roku w Lublinie, a redaktorem naukowym był Ryszard Orłowski. Z innych ciekawych inicjatyw realizowanych w tym okresie warto wymienić: sadzenie drzewek pod przyszły park, bezpłatne badania ludności prowadzone przez miejscowych lekarzy, nawiązywanie kontaktów z Towarzystwami Regionalnymi w Puławach i Łowiczu, zlecenie opracowania monografii Łukowa ( ukazała się ona w 1962 roku autorstwa Ryszarda Orłowskiego i Józefa Szaflika), rozpoczęcie prac przy odbudowie Pomnika Powstańców z 1863 roku, zbieranie eksponatów dla Muzeum Ziemi Łukowskiej, rejestrowanie i fotografowanie zabytków historycznych i kulturalnych Ziemi Łukowskiej, odczyty i prelekcje w różnych instytucjach kultury, ogłaszanie konkursów, remont Kopca Henryka Sienkiewicza, rozpoczęcie budowy szpitala miejskiego. W tym początkowym okresie działalności towarzystwo liczyło 204 członków.

W 1967 roku funkcję przewodniczącego towarzystwa objął wieloletni dyrektor Muzeum Regionalnego w Łukowie Longin Kowalczyk. Stowarzyszenie i muzeum współpracowały m.in. przy organizacji wystaw muzealnych, obchodach rocznic narodowych, otwieraniu w szkołach Izb Pamięci Narodowej. Współpraca ta trwa do dnia dzisiejszego. Z inicjatywy Zarządu towarzystwa odbyły się w 1968 roku Dni Łukowa. Wypada zauważyć, że były to pierwsze tego typu uroczystości od czasów poprzedzających wybuch II wojny światowej. Warto również wspomnieć o współdziałaniu z łukowskim Oddziałem PTTK, które datuje się od końca lat 70 – tych XX wieku. Wyrazem tej współpracy były informatory, rajdy turystyczne, a także utworzenie rezerwatu przyrodniczo – geologicznego „Kra Jurajska” w Gołaszynie o powierzchni 8 hektarów. Miało to miejsce w 1980 roku. Dużo miejsca poświęcano sesjom historycznym. Jedna z nich odbyła się w Liceum Ogólnokształcącym im. Tadeusza Kościuszki w Łukowie i dotyczyła związanego z Ziemią Łukowską patrioty Karola Levittoux.

Od początku lat 80 – tych XX wieku prowadzono aktywną działalność zmierzającą do kulturalnej aktywizacji społeczeństwa Łukowa i okolic. Opiekowano się mogiłami wojennymi, odbywały się odczyty w Klubie „Apis”, należącym do Łukowskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, prowadzono także prace przygotowawcze do obchodów 750 – lecia Łukowa. Towarzystwo było czynnie zaangażowane przy opracowywaniu projektu „Słownik ludzi zasłużonych dla kultury Mazowsza i Podlasia w XIX i XX wieku”. Rozpoczęto również wydawanie „Zeszytów Łukowskich”. W założeniu Zespołu Redakcyjnego miały one być poświęcone kulturze i historii Ziemi Łukowskiej. W latach 1983 – 1989 ukazało się 15 numerów tego wydawnictwa. Odbywały się więc prelekcje, odczyty, wystawy o różnorodnej tematyce.

Ciekawą inicjatywą było zorganizowanie w 1981 roku III Wojewódzkiego Sejmiku Towarzystw Społeczno – Kulturalnych województwa siedleckiego. Towarzystwo aktywnie włączyło się w prace przy budowie Pomnika Czynu Bojowego Kleeberczyków w Woli Gułowskiej. Oddano go do użytku 8 października1989 roku w 50 rocznicę Ostatniej Bitwy Polskiego Września. W tym samym roku ukazało się zbiorcze opracowanie materiałów z sesji historycznej, jaka odbyła się w ramach obchodów 750 – lecia Łukowa w 1983 roku i dotyczyła dziejów miasta w XIX i XX wieku. Członkowie towarzystwa odegrali ważną rolę w pracach Społecznego Komitetu Obchodów 71 Rocznicy Odzyskania Niepodległości. Doszło wówczas do ponownego wmurowania, odsłonięcia i poświęcenia tablicy na frontowej ścianie budynku Urzędu Miasta w Łukowie ku czci poległych żołnierzy Polskiej Organizacji Wojskowej z terenów powiatu łukowskiego. Ocenia się, że pod koniec lat 80 – tych XX wieku w pracach towarzystwa uczestniczyło około 56 członków.

W latach 90 – tych kontynuowano prace statutowe. 3 maja 1991 roku towarzystwo współuczestniczyło w uroczystości ponownego wmurowania, odsłonięcia i poświęcenia tablicy pamiątkowej w 200 – setną Rocznicę Uchwalenia Konstytucji 3 – go Maja. Z innych działań godne uwagi jest wydanie nowoczesnego planu miasta w 1992 roku, uczestnictwo w obchodach 100 – lecia Ochotniczej Straży Pożarnej w Łukowie, wydanie drukiem pracy Zenona Wolskiego „Łuków i Ziemia Łukowska. Kalendarium 1233 – 1994” (wydawnictwo kontynuowano w latach kolejnych), współpraca z instytucjami kultury, konkursy, rajdy turystyczne. W 1997 roku przypadł jubileusz 40 – lecia towarzystwa.

W ostatnich latach Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łukowskiej stara się nawiązywać swą działalnością do wcześniejszych dokonań. W 2005 roku wydano pocztówki przedstawiające zabytkowe, a w niektórych przypadkach nieistniejące już obiekty w mieście. Po 17 latach przerwy wznowiono druk „Zeszytów Łukowskich”. Do 2018 roku wydano 10 numerów tej publikacji , popularyzując najważniejsze wydarzenia historyczne naszego regionu. TPZŁ we współdziałaniu z innymi instytucjami kulturalnymi tj. Muzeum Regionalne w Łukowie, Łukowski Ośrodek Kultury organizuje sesje popularnonaukowe skierowane szczególnie do młodzieży szkolnej oraz konkursy plastyczne, fotograficzne oraz konkursy wiedzy o regionie.

W 2007 roku Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łukowskiej obchodziło 50-lecie istnienia. Z tej okazji Telewizja Master TV nakręciła program podsumowujący pół wieku naszej historii. 7 grudnia 2018 r. odbyło się Walne Zebranie Sprawozdawczo – Wyborcze, podczas którego został wybrany nowy Zarząd. Prezesem Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łukowskiej na lata 2018 – 2022 został Pan Grzegorz Kochański. Kadencja Zarządu TPZŁ została przedłużona o jeden rok ze względu na okres pandemii Covid-19.

W latach 2018 – 2023 TPZŁ realizowało zadania zgodne ze Statutem organizacji. Realizowano również projekty dofinansowane przez Zarząd Powiatu Łukowskiego w ramach otwartego konkursu ofert na zadania publiczne oraz ze środków Rządowego Programu Dotacyjnego „Niepodległa na 2022 rok tj. plenery i warsztaty rzeźbiarskie. Inne działania podjęte przez TPZŁ w tym okresie to:

– przeprowadzenie akcji zbierania wspomnień pt. „Wspomnienia z Ziemi Łukowskiej”

– współorganizacja konferencji historycznej pt. „80. rocznica wybuchu II wojny światowej”. Patronat honorowy nad tym wydarzeniem objął Starosta Łukowski – Pan Dariusz Szustek. Organizatorami konferencji było Muzeum Regionalne w Łukowie, Towarzystwo Przyrodniczo – Historyczne ,,Orlik” w Łukowie, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Koło Łuków oraz Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łukowskiej. Podczas konferencji zostały wygłoszone referaty, które przybliżyły wszystkim uczestnikom tragiczne wydarzeniach tamtych lat. Tematyka referatów była następująca: dr Mariusz Sawa z Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN Oddział w Lublinie wygłosił referat pt.„Nazizm i komunizm wobec Polski i Polaków”; Marcin Gomółka – nauczyciel Zespołu Szkół w Stoczku Łukowskim, wieloletni członek TPZŁ, wygłosił referat pt.„Geneza wybuchu II wojny światowej”; Michał Mojski – nauczyciel I Liceum Ogólnokształcącego im. T. Kościuszki w Łukowie, wygłosił referat pt. „Łuków w czasie II wojny światowej”. Konferencji towarzyszyła wystawa fotografii Henryka Nowosielskiego pseud. ,,Vickers” pt. ,,Ci, co przetrwali przeciwności…” oraz ekspozycja książek o tematyce wojennej pochodzących ze zbiorów łukowskiej Biblioteki Pedagogicznej.

– W 2020 r. z okazji 280. rocznicy urodzin Franciszka Salezego Jezierskiego TPZŁ wydało 26 numer Zeszytów Łukowskich pt. Franciszek Salezy Jezierski „Wulkan gromów Kuźnicy Kołłątajowskiej”. Autorem tego zeszytu jest Paweł Jezierski. Franciszek Salezy Jezierski urodził się w Gołąbkach. Był wysokim urzędnikiem KEN, cenionym kaznodzieją, kierownikiem biblioteki Szkoły Głównej oraz deputatem do Trybunału Koronnego w Lublinie. Jest szczególnie znany z pracy publicystycznej w czasach Sejmu Wielkiego w słynnej Kuźnicy Kołłątajowskiej. Jest uznawany za wybitnego przedstawiciela kultury okresu Oświecenia.

– Wspólnie z Muzeum Regionalnym zorganizowano konkursy plastyczno – fotograficzne: „Łukowskie muzeum i jego zbiory”, „Łuków i Ziemia Łukowska oczami dzieci i młodzieży”, „Ziemia Łukowska – miejsce przyjazne pszczołom”, „Najpiękniejsza łukowska choinka i ozdoba choinkowa”, „Ziemia Łukowska nocą”. „Łukowskie rzeźby Piotra Czubaszka”, „Miejsca pamięci związane z Powstaniem Styczniowym na Ziemi Łukowskiej”.

– Przygotowano informację o TPZŁ do INFORMATORA WRTR (Wojewódzka Rada Towarzystw Regionalnych).

– W styczniu 2023 r. TPZŁ było współorganizatorem konferencji historycznej pt. „Marzenia o niepodległej Polsce” zorganizowanej z okazji 160. rocznicy wybuchu powstania styczniowego. Podczas konferencji referat pt. „Bitwy i potyczki powstania styczniowego” wygłosił członek TPZŁ Pan dr Marcin Gomółka. Konferencja odbyła się 31.01.2023 r. w auli I liceum Ogólnokształcącego im. T. Kościuszki w Łukowie.

– We wrześniu 2023 roku TPZŁ wspólnie z Muzeum Regionalnym i STL Oddział Łuków zorganizowało plener i pokaz rzeźbienia przeprowadzony przez K. Osaka. K. Pycka wykonał rzeźbę przedstawiającą ks. Stanisława Brzóskę. Zadanie zostało dofinansowane przez Zarząd Powiatu Łukowskiego w ramach otwartego konkursu ofert na zadania publiczne w 2023 roku. W dniu 15 listopada 2023 r. nastąpiło przekazanie rzeźby przedstawiającej ks. Stanisława Brzóskę dla Parafii pw. Przemienienia Pańskiego w Łukowie.

– Na wniosek prezesa TPZŁ Pana Grzegorza Kochańskiego broń odnaleziona w okolicach Łukowa została przekazana do zbiorów muzeum.

– Z okazji Nocy Muzeów organizowanych przez łukowskie muzeum TPZŁ wydało dwie tematyczne pocztówki poświęcone templariuszom i miastu Łuków w czasach PRL.

W grudniu 2023 roku odbyło się zebranie sprawozdawczo – wyborcze podczas którego został wybrany skład Zarządu TPZŁ na lata 2023 – 2027. Przedstawia się on następująco:

Prezes TPZŁ – Pan Grzegorz Kochański

Wiceprezes – Pani Agnieszka Szaniawska

Skarbnik – Pan Cezary Miazek

Sekretarz – Pan Jerzy Kuśmierczak

Członek – Pani Anna Sposób – Małkińska

Członek – Pan Hubert Dybciak

Członek – Pan Mieczysław Zawadzki

Członek – Andrzej Zdrojewski